Mi Tiên vấn đáp câu hỏi 34,35,36,37,38

Bộ kinh Milindapanha (Mi Tiên vấn đáp) được Phật giáo Miến Điện xếp vào Thánh điển, và Phật giáo Tích Lan đặt chung với năm bộ Nihàya để tôn thờ và phụng hành.

Mi Tiên vấn đáp câu hỏi 34,35,36,37,38

34. Hành tướng của Tưởng(Sannalakkhana)

– Vậy thì Tưởng tâm sở? Đức vua hỏi.

– Là ghi nhận, chụp bắt cái tướng tổng quát của vật, ấy là Tưởng, tâu đại vương .

– Xin cho ví dụ.

– Ví như đại vương có một vị quan giữ kho siêng năng và cần mẫn trong bổn phận của mình. Tất cả những tài sản quý giá, ngọc ngà, châu báu… y đều nắm vững số lượng một cách tổng quát… chính xác, rõ ràng và không bao giờ nhầm lẫn. Nhận biết, chụp bắt, ghi nhận cái tổng quát ấy là chức năng của Tưởng, tức là tri giác đấy, tâu đại vương!

* * *

35. Hành tướng của Tác Ý(Cetanalakkhana)

– Đại đức cho biết luôn về Tác ý tâm sở?

– Tác ý là khởi ý, khởi ý làm việc gì đó cho mình (tự tác) hoặc cho người (tha tác).

– Trẫm muốn nghe thí dụ.

– Ví như có người chế tạo độc dược, tự mình uống rồi ép người khác uống theo. Như vậy, không những tự làm khổ mình mà còn làm khổ kẻ khác.

Trong thế gian này, có một số người tác ý làm điều ác, xui khiến kẻ khác làm điều ác; đến khi chấm dứt thọ mạng, họ đọa vào bốn đường khổ và những người làm ác kia cũng rơi vào bốn đường khổ giống nhau.

Lại nữa, ví như có người chế tạo một loại nước ngọt, ngon ngọt bổ dưỡng, tự mình uống rồi mời người khác cùng uống. Uống xong, tự mình cảm nghe sảng khoái, thích thú mà người được mời uống cũng cảm thấy thích thú, sảng khoái. Cũng vậy, có người làm việc lành, khuyến hóa kẻ khác làm việc lành; đến khi chấm dứt thọ mạng, cả mình và người đều được hóa sanh đến cảnh trời an vui, sung sướng.

Như vậy, Tác ý này chính là nghiệp đấy, tâu đại vương!

– Hay lắm.

* * *

36. Hành tướng của Thức(Vinnanalakkhana)

– Còn Thức? Đức vua hỏi – hành tướng và chức năng của nó là thế nào, đại đức?

– Thức có chức năng thứ nhất là nhận thức, chức năng thứ hai là thu thập kinh nghiệm của lộ trình tâm, tâu đại vương!

– Xin cho nghe ví dụ.

– Như người lính đứng canh cổng thành của đại vương. Người ấy thấy rõ những người đến cung điện từ hướng đông, tây, nam, bắc; biết rõ người ra kẻ vào, biết rõ là vua, quan hay dân, nam hay nữ, tâu đại vương. Ví dụ ấy như thế nào thì thức biết rõ sắc, thanh, hương, vị, xúc pháp cũng như thế ấy.

– Còn thu thập kinh nghiệm của lộ trình tâm?

– Ví như người lính canh cổng thành ấy, nhờ thói quen, nhờ kinh nghiệm mà biết rõ những người vào ra, đến đi, kẻ nào gian kẻ nào ngay; biết rõ người nào đáng kính trọng, người nào cần phải nghi ngờ, người nào mình thích và người nào mình ghét v.v… Các cảm giác (thọ), tri giác (tưởng) tham sân (hành) ở trong các tiến trình của tâm sở ấy; Thức ghi nhận, thu thập, lưu giữ kinh nghiệm cũng y như thế, tâu đại vương!

* * *

37. Hành tướng của Tầm(Vitakkalakkhana)

– Đại đức giảng luôn cho nghe về Tầm tâm sơ?

– Tầm chính là tìm kiếm. Đi tìm kiếm đối tượng là Tầm, tâu đại vương .

– Xin cho nghe ví dụ.

– Ví như con ong bay đi tìm kiếm đóa hoa để hút mật, nó thấy đóa hoa, bay quanh đóa hoa, tìm chỗ để đậu xuống trên đóa hoa – Đấy là Tầm tâm sở, thưa đại vương .

– Rõ lắm.

* * *

38. Hành tướng của Tứ (hay Sát) (Vicaralakkhana)

– Còn Tứ tâm sở?

– Tứ chính là quan sát, soát xét, kiểm soát và bắt dính đối tượng, tâu đại vương!

– Xin cho nghe thí dụ.