
Trên đời có hai hạng người đáng quý nhất, một là người không mắc phải lỗi lầm gì, hai là người có lỗi nhưng biết sai và sửa chữa
Ăn năn lỗi trước, chừa bỏ lỗi sau. Nói một cách dễ hiểu, sám hối là tự mình ăn năn, hổ thẹn về những lỗi lầm gây ra trong quá khứ. Từ đó nguyện không tái phạm lỗi lầm đó lần nữa. Giải thích theo cách khác thì trọng tâm của sám hối là “ăn năn chừa bỏ”.
Mọi sai lầm phát sinh từ thân miệng ý - thân làm điều sai, miệng nói điều ác, ý buông lung niệm ác, khi quý vị nhận ra lỗi lầm của mình, tha thiết hối lỗi quyết không tái phạm.
Người biết sửa đổi những lỗi lầm sẽ ngày càng tiến bộ, còn người ngập sâu trong vũng bùn tội lỗi sẽ u mê không lối thoát, dần dần mất đi bản tính thiện của chính mình.
Sám hối có ý nghĩa to lớn trong việc sửa mình, nâng cao phẩm giá, các hạnh lành để bản thân ngày càng hướng đến chân thiện mỹ.
Sám hối theo nghĩa thông thường là xin lỗi. Xét về mặt xã hội, xin lỗi là một hành vi đạo đức của con người, khi họ đã gây ra những lỗi lầm và muốn được người bị tổn thương tha thứ. Xin lỗi là một hành động được ba mẹ, nhà trường dạy dỗ khi chúng ta còn bé và đó là điều cần thiết trong cuộc sống. Các bậc Thánh hiền xưa đã dạy rằng: “Nếu mắc lỗi lầm thì công khai nhận lỗi đó, rồi tìm ra biện pháp và quyết tâm để sửa chửa. Thái độ đối với lỗi lầm như thế là thước đo một người chân chính, trung thực đáng cho mọi người tin cậy và kính trọng”.
Thế nhưng con người thường rất e dè trước lời xin lỗi bởi họ bị gắn chặt bởi chấp thủ và chấp ngã. Chấp thủ chính là việc gì cũng cho mình là đúng, người khác sai. Đó còn gọi là tính bảo thủ. Chấp ngã là đề cao cái tôi của mình, dù có biết lỗi nhưng không nhận lỗi vì sợ làm mất gí trị của bản thân, người khác coi thường. Vì thế nên đối những người nay, hai từ xin lỗi thường nặng nề và không được sử dụng đến.
“Ý dẫn đầu các pháp” nên “Tội từ tâm sanh, tội từ tâm diệt”. Chúng ta thấy, ý thức của mình là sợi dây kéo những hành động, lời nói sai lầm. Cũng có nghĩa là những tội lỗi đều do thân, khẩu, ý mà gây tạo. Bởi chúng ta còn là người phàm luôn bị chi phối bởi nghiệp lực và sống trong sự vô minh tăm tối nên luôn có những ý nghĩ và hành động sai trái, gây tổn thương cho mọi người xung quanh. Không những trẻ con gây lỗi lầm mà chính người lớn không thường mắc phải những lỗi lầm không ít.
Sám hối có những lợi ích:
Chuyển hóa nghiệp lực, tiêu trừ tội lỗi trong quá khứ/ hiện tại mang đến cho cuộc sống ngày càng thăng hoa, tiến bộ hơn và cũng đem lại những lợi ích không thể nghĩ bàn.
Diệt trừ những tánh xấu ngăn chặn những lỗi mới phát sinh trong tương lai.
Đem lại hạnh phúc an vui cho cuộc sống hiện tại và là điều kiện căn bản để đi đến chỗ giải thoát rốt ráo.
Những người gây tội lỗi thường cảm thấy không yên ổn trong cuộc sống bởi lương tâm ray dứt hoặc sau đó gặp những chuyện không may xảy ra. Vì thế, chỉ cần sám hối một cách thành tâm sẽ làm cho tâm hồn được nhẹ nhàng thanh thản.