Sống Chết - Trong quan kiến của đạo Phật

Sống Chết - Trong quan kiến của đạo Phật

Mọi chúng sinh, trong đó có con người là tổ hợp của Thân Tâm và “chết” được định nghĩa là “sự chia tách giữa Thân Tâm rất vi tế với những khía cạnh thô lậu hơn của Thân Tâm”.

Khi chúng ta sống, thân và tâm có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau. Mối quan hệ thân và tâm này cũng thay đổi và sẽ kết thúc khi cái chết diễn ra. Chết là thời điểm tâm thức rời khỏi thân xác. Cái chết không phải là sự chấm dứt hoàn toàn mà là cửa ngõ dẫn tới cuộc sống khác, nó được ví như bỏ áo cũ và mặc một chiếc áo mới.

Tuy nhiên, những gì diễn ra từ đời này sang đời khác không phải là một linh hồn hay một thực thể cá nhân tồn tại vĩnh viễn mà chính là dòng tâm luôn thay đổi và không liên quan đến cá nhân cụ thể trong một cuộc đời.

Dòng tâm đó sẽ mang theo những “dấu vết” nghiệp đã tạo khi còn sống và những “hạt giống” đã gieo trong quá khứ sẽ lớn lên trong tương lai. Những dấu vết nghiệp này sẽ quyết định trải nghiệm trong tương lai của chúng ta.

Vì vậy, Phật giáo cũng cho rằng chúng ta chỉ là một phần của vũ trụ, trong đó có vô vàn thế giới và chúng sinh liên tiếp xuất hiện rồi lại tan biến, sự vận hành như thế được gọi là luân hồi. Không có sự mở đầu cho quá trình luân hồi và cũng không có Đấng sáng tạo, lực lượng nào thúc đẩy hay đứng đằng sau mọi sự vật, hiện tượng diễn ra trong vũ trụ cũng như trong đời sống của mỗi cá nhân. Chúng ta là kết quả của những hành động thân, khẩu, ý mình đã tạo dựng từ trong quá khứ. Chúng ta tạo nên “số phận” của chính mình trong luân hồi.

Như vậy, khác với các quan điểm cho rằng chết là hết, rằng cuộc sống có điểm bắt đầu và kết thúc, Đức Phật và chư Thượng sư Giác ngộ đã khai thị cho chúng ta rằng cuộc sống vốn vô thủy vô chung và là một chuỗi sinh tử bất tận. Chúng ta là con cái của cha mẹ ta trong kiếp này nhưng có thể là kẻ thù của họ trong những kiếp trước. Kẻ thù, bằng hữu, những người thân, cha mẹ, tất cả những mối quan hệ thế gian đều mang những hình tướng khác nhau khi chúng ta tái sinh từ đời này sang đời khác. Rồi tất cả các mối quan hệ này được làm mới lại sau mỗi lần tái sinh và chín muồi theo nhân duyên nghiệp báo.

Như vậy bạn sẽ vĩnh viễn nổi trôi trong sinh tử? Không hẳn là như vậy. Quan điểm Phật giáo bộc lộ khía cạnh tích cực và độc đáo ở chỗ cho rằng cái chết chính là một phần của cuộc sống, bởi lẽ, sống hay chết đều chỉ là những trạng thái trung gian Bardo. Vì vậy, nếu đã chuẩn bị kỹ lưỡng hành trang và kinh nghiệm tâm linh trong cuộc sống, thì thời điểm cái chết xảy đến sẽ là cơ hội quý giá để bạn thành tựu giác ngộ. Đối với bậc Thầy thành tựu tâm linh, khi cái chết đến, các Ngài hoàn toàn có thể buông xả mọi nỗi sợ hãi và an trụ trong tự tính tâm. Các Ngài không bối rối, không khởi vọng niệm, nhờ vậy mà có thể hợp nhất cái chết vào con đường giác ngộ giải thoát. Đối với các ngài, cái chết chính là cơ duyên vĩ đại giúp nhận ra bản chất của sinh tử và hợp nhất cái chết với con đường giải thoát giác ngộ. Điều này thực sự là một tin vui đối với tất cả chúng ta.

Nguyên nhân cơ bản dẫn đến cảm giác khó chịu, bất an và không chấp nhận cái chết là do vô minh chấp ngã. Chúng ta bám chấp vào hình ảnh “cái tôi” như là một thực thể tồn tại vĩnh hằng, không thay đổi và luôn mong muốn trường thọ. Không có gì sai trái cả khi chúng ta cố gắng duy trì sự sống bởi cuộc sống thực sự có giá trị. Tuy nhiên, hiểu biết về sự không tồn tại một thực thể vĩnh hằng sẽ giúp chúng ta thoát khỏi mọi sợ hãi khi đối diện với cái chết và các quan điểm sai lầm.

Lợi ích của việc suy ngẫm về cái chết

Lợi ích của việc suy ngẫm là giúp chúng ta có một thái độ dũng mãnh, vô úy và những hoạt động thiết thực đem lại lợi ích cho hết thảy mọi người. Cuộc sống con người vô cùng ý nghĩa bởi vì chỉ có thân người mới có cơ hội thực hành Phật pháp, phát triển tâm linh, trưởng dưỡng trí tuệ, tình yêu thương, lòng bi mẫn và cuối cùng đạt được giác ngộ. Nhưng cuộc sống thật là ngắn ngủi. Cái chết có thể xảy đến bất cứ lúc nào, nếu như chúng ta không cam kết làm lợi ích cho bản thân và mọi người thì sẽ thật là uổng phí và hối tiếc. Cuộc sống hiện tại và tất cả những trải nghiệm vui buồn đều thoáng qua, bám chấp vào thế giới này sẽ giống như việc đuổi theo ánh sáng cầu vồng. Chúng ta đừng lãng phí thời gian theo đuổi những đam mê thế tục, những thứ mà chúng ta không thể mang theo trong hành trình kế tiếp. Hãy tận dụng mọi cơ hội để làm lợi ích, tránh những nghiệp bất thiện làm tổn hại người khác là nguyên nhân của đau khổ. Hãy trưởng dưỡng những hành động thiện nghiệp là nhân của hạnh phúc.

Sự tỉnh thức về cái chết đòi hỏi chúng ta phải an trụ trong giây phút hiện tại, nhìn về quá khứ như những giấc mộng và xem những mong ước về tương lai chỉ là ảo tưởng chưa chắc đã nắm bắt được. Như vậy, chúng ta sẽ trở nên an ổn, biết hài lòng và nhiệt tâm hơn với chính cuộc sống này